خیانت در امانت
چند وقت پیش بود که با دوستی صحبت می‌کردم که شرکت نرم‌افزاری دارد. حال و روز خوشی نداشت و از او که پرسیدم موضوع چیست سر صبحت را باز کرد.
داستان از این قرار است که این دوست ما با شرکتی برای پشتیبانی نرم‌افزار قرارداد داشته‌اند که هر سال تمدید می‌شده‌است. پس از مدتی دوست ما متوجه می‌شود که گویا کارفرما تمایلی برای تمدید قرارداد پشتیبانی ندارد و سرانجام کاشف به عمل می‌آید که کارفرما با یکی از کارشناسان این شرکت نرم‌افزاری در ازای کم‌تر از پنجاه درصد رقم پشتیبانی، ضمن تحویل Source نرم‌افزار وارد قرارداد می‌شود.
موضوع پلشت و خجالت آور است و متاسفانه باید بگویم که ما در حیطه صنعت (نرم‌افزار) با پدیده‌ای بسیار زشت رو به رو هستیم.
اگر بخواهیم از منظر قانونی به موضوع نگاه کنیم، خوشبختانه در این‌جا قانون صراحت دارد و این کار مصداق بارز “خیانت در امانت” محسوب می‌شود. درماده ۱۷۷ از کتاب پنجم قانون مجازات اسلامی آورده شده است که:
“ماده ۱۷۷ – هر گاه اموال منقول یا غیر منقول یا نوشته‌هایی از قبیل سفته و چک و قبض و نظایر آن به عنوان اجاره یا امانت یا رهن یا برای وکالت یا هر کار با اجرت یا بی‌اجرت به کسی داده شده و بنا بر این بوده است که اشیاء مذکور مسترد شود یا به مصرف معینی برسد و شخصی که آن اشیاء نزد او‌بوده آن‌ها را به ضرر مالکین یا متصرفین آن‌ها استعمال یا تصاحب یا تلف یا مفقود نماید به حبس از شش ماه تا سه سال محکوم خواهد شد.”
فرای ماهیت کیفری عمل انجام شده، موضوع از نظر اخلاقی نیز بسیار مذموم است. جدا از زشتی خیانت در امانت، دو ضرر اجتماعی بزرگ در این کار پلید نهفته است که کم‌تر در نگاه اول دیده می‌شود.
یک دزد، اگر از دیوار خانه مردم بالا می‌رود، به طور رسمی به شغل “دزدی” مشغول است. اگر دستگیر شد، می‌گویند “دزد” بوده. تحت لوای شغل دیگری دزدی نکرده است. کارشناس‌نمای داستان ما با عنوان “مهندس نرم‌افزار” و شرکت کارفرما نیز به عنوان یک سازمان شناخته شده به این کار مبادرت کرده‌اند. یعنی تضییع آبروی تحصیل‌کردگان و سازمان‌های کشور. و ضرر بزرگ دوم یعنی تضییع اعتماد در سطح عمومی. منِ شرکت نرم‌افزاری از این به بعد چگونه می‌توانم به سازمان‌ها اعتماد گذشته را داشته باشم؟ چه تضمینی وجود دارد که فلان سازمان چنین بلایی را بر سر من و امثال من نیاورد و از آن مهم‌تر، چرا باید شرایطی به وجود بیاید که شرکت‌ها نسبت به کارشناسان پاک و درست‌کردار خود به دیده شک نگاه کنند و در هراس این باشند که ممکن است روزی فلان کارشناس هم ممکن است چنین کاری انجام دهد. چه‌قدر باید هزینه صرف سخت‌افزارها و نرم‌افزارهای کنترلی شود که جلوی چنین پدیده‌هایی گرفته شده و چه فضای تاثر باری از عدم اعتماد باید تحمل شود؟